Wady stóp to częsta przypadłość dzieci, dlatego rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na tę część ciała swoich maluchów. Wczesne dostrzeżenie nieprawidłowości oraz odpowiednie działanie mogą przynieść doskonałe efekty. Jakie są najpowszechniejsze wady kończyn dolnych u dzieci i co warto o nich wiedzieć?
Prawidłowa stopa u dziecka - jak wygląda?
Jak wygląda prawidłowa już w pełni rozwinięta stopa? Posiada wewnętrzny łagodny łuk. Jeżeli patrzymy na nogi z tyłu, pięta jest położona prostopadle do podłoża oraz stanowi przedłużenie goleni. Odbicie, które pozostawia prawidłowa stopa na papierze, posiada charakterystyczne wgłębienie.
Warto pamiętać, że gdy dziecko się rodzi, jakie małe nóżki w niczym nie przypominają dorosłej, w pełni rozwiniętej stopy. Kości małego dziecka przyjmują postać delikatnych chrząstek. Są skierowane ku sobie oraz mają wyraźnie zaznaczone sklepienie, które w pierwszych tygodniach życia dziecka zamienia się tkankę tłuszczową. Mięśnie stóp malucha są bardzo słabe i niezdolne do chodzenia. W kolejnych miesiącach rozwoju następuje wzmocnienie ścięgien i tkanek mięśni, a dziecko zaczyna pracować nad utrzymywaniem równowagi.
Od dnia narodzin aż do około 22 miesiąca życia, kolana malucha mogą być szpotowane, widoczna jest supinacja, a same nogi są pałąkowate. Dziecko najczęściej chodzi z szeroko rozstawionymi stopami, co pomaga mu utrzymać równowagę. W kolejnych miesiącach nogi pociechy się prostują. Mniej więcej po 3 roku życia, zaczynają układać się w pozycji koślawej oraz przyjmują położenie pronujące. Często widoczne jest wtedy płaskostopie. Te wszystkie deformacje w pewnym fizjologicznym zakresie są w pełni naturalne, chociaż zawsze powinny podlegać obserwacji specjalisty.
Prawidłowy układ i formę stopy dzieci uzyskują dopiero około 10 roku życia, chociaż cały czas się rozwijają. Kości twardnieją oraz następuje gęstnienie tkanek miękkich – stają się one silniejsze i bardziej wytrzymałe. Według specjalistów proces ten zostaje ukończony dopiero między 18 a 21 rokiem życia.
Wady chodu u dzieci – płaskostopie
Każde dziecko rodzi się z tzw. płaskostopiem fizjologicznym, które wraz z wiekiem zanika. Gdy dziecko kończy 4 lata jego stopa powinna już przybierać prawidłową pozycję wraz z charakterystycznym sklepieniem. Aby sprawdzić, czy stopa dziecka ma prawidłowy kształt najlepiej obejrzeć jej odbicie na kartce papieru – w tym celu wystarczy zrobić mokry ślad. Jeżeli odbicie nie ma wcięcia pośrodku stopy oznacza to płaskostopie. O wadzie tej może świadczyć także zdzieranie obuwia po wewnętrznej stronie.
Jeżeli rodzice zauważą takie niepokojące objawy powinny skontaktować się ze specjalistą w celu dokładnej diagnozy, a następnie wybrania odpowiedniego sposobu leczenia. Dobre efekty w walce z płaskostopiem przynosi chodzenie boso po naturalnym, miękkim i nierównym podłożu – na przykład piasku lub trawie. Natomiast chodzenia bez butów po twardych powierzchniach nie jest wskazane, ponieważ może przyczyniać się do utrwalenia wady. Doskonałym ćwiczeniem jest też spacerowanie po kamykach, które zmusza do utrzymywania odpowiedniego napięcia mięśni.
Wady chodu - szpotawość stópek
Szpotawość stóp, czy stopa końsko-szpotawa zdarza się dosyć często. Zaliczana jest do wad wrodzonych i nierzadko można zaobserwować ją już w trakcie ciąży. Wczesne wykrycie tej zmiany pozwala dopasować najlepszy rodzaj terapii.
Charakterystycznym objawem wady jest sierpowaty kształt stóp, który spowodowany jest krótkim ścięgnem Achillesa. Dziecko podczas chodzenia opiera się na palcach oraz zewnętrznych częściach stopy, co powoduje przykurcz i nadmierne przeciążenia. W rezultacie maluch ma problemy z bieganiem i zabawą, podczas których odczuwa dyskomfort, a nawet ból.
Jeżeli szpotawość stópek zostanie wykryta, jak najszybciej wprowadza się rehabilitację - między innymi ćwiczenia polegające na rozciąganiu stopy i konkretnych partii mięśniowych. Można zakładać też opatrunki gipsowe lub specjalne buty z szyną. Niekiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna. Szybko wdrożone odpowiednie leczenie może być bardzo skuteczne, dając szansę, że dziecko rozpocznie szkołę zupełnie zdrowe.
Wady chodu - stopa płasko-koślawa
Stopa płasko-koślawa wiąże się z odchyleniem pięty na zewnątrz oraz obniżeniem podłużnego łuku stopy. Pięty są ułożone koślawo, co powoduje przykurcz oraz skrócenie mięśni i więzadeł. Stan taki może powodować dolegliwości bólowe. Bieganie, chodzenia, a nawet stanie jest męczące więc dziecko unika wszelkich aktywności. Ignorowanie takiej sytuacji przyczynia się powstawania licznych otarć i modzeli na skórze stóp, a nawet do zmian zwyrodnieniowych i zaburzeń w krążeniu.
Najczęstszą przyczyną tej wady stóp jest osłabienie mięśni, noszenie źle dobranego obuwia, przeciążenia lub po prostu zmiany genetyczne, które powodują, że dziecko rodzi się z deformacją. Doskonałe efekty w walce ze stopą płasko-koślawą przynoszą ćwiczenia korekcyjne oraz indywidualnie zaprojektowane wkładki ortopedyczne. Decydując się na taką terapię, można uniknąć interwencji chirurgicznych lub unieruchamiania kończyny.
Stopa wydrążona - kolejna częsta deformacja
Stopą wydrążoną nazywane jest nieprawidłowe uniesienie wysklepienia stopy, które powoduje wiele objawów – między innymi podniesienie podbicia stopy oraz skrócenie jej długości. Dziecko może skarżyć się na skurcze mięśni oraz nienaturalne zgięcie palców. Wada ta może pojawić się zarówno we wczesnym dzieciństwie, jak i w okresie dojrzewania.
Głównymi czynnikami, które powodują jej powstawanie jest noszenie zbyt ciasnych butów, zaburzenia równowagi mięśniowej czy choroby mięśni. Celem leczenia tej przypadłości jest przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych stopy i wzmocnienie osłabionych mięśni. Leczenie polega na wykonywaniu ćwiczeń korekcyjnych rozciągających cały aparat stopy. Wykonuje się też masaże oraz stosuje odpowiednie obuwie ortopedyczne – w tym specjalne wkładki do butów. Jeżeli wada jest bardzo zaawansowana można zdecydować się na leczenie operacyjne – na przykład wydłużenie ścięgien, obniżenie sklepienia lub przecięcie mięśni.
Wady stóp u dzieci – znaczenie profilaktyki
Ważną rolą w zapobieganiu występowania wad stóp u dzieci jest staranny dobór obuwia. Chociaż wysokiej jakości, dopasowane obuwie powinno się nosić przez całe życie - jest to niezwykle ważne, gdy stopy dopiero się rozwijają i kształtują. Zarówno zbyt sztywne, jak i zbyt ciasne obuwie może doprowadzić do deformacji. Warto też zwracać uwagę, czy wykonane jest z naturalnych i elastycznych materiałów, które nie ograniczają ruchów dziecka. Buty powinny być szersze przy czubkach, a węższe przy śródstopiu, aby zapewniać swobodę ruchliwym palcom najmłodszych – wąskie czubki przyczyniają się do ich podwijania, co powoduje powstawanie deformacji.
Dzieci powinny jak najczęściej chodzić boso po naturalnym podłożu np. trawie, piasku. Warto też poczekać z zakupem pierwszych bucików, aż do czasu maluch zacznie stawiać pierwsze kroki. Procesu tego nie powinno się przyspieszać – na przykład kupując dziecku chodzik lub ciągnąc je za rączki.
