Każde dziecko rodzi się mając tak zwane płaskostopie fizjologiczne. Zwykle ono znika, kiedy wraz z rozwojem dziecka mięśnie stóp stopniowo się wzmacniają, a wyściółki tłuszczowe się zmniejszają. Czasami jednak ten proces ulega zaburzeniu i wówczas u dzieci pojawia się płaskostopie. Jakie są objawy płaskostopia u dzieci? Kiedy wybrać się do specjalisty, jak przebiega leczenie i jakie ćwiczenia są pomocne?
Objawy płaskostopia u dzieci
Płaskostopie rozpoznaje się po 3-4 roku życia. Jeżeli chcemy sprawdzić, czy stopa naszego dziecka rozwinęła się prawidłowo to możemy to łatwo zrobić, oglądając jej odbicie (mokry ślad na suchej posadzce czy na piasku). Jeżeli ślad nie ma wcięcia pośrodku stopy oraz przypomina kształtem spód żelazka to oznacza, iż malec ma płaskostopie. Od stopy płaskiej należy odróżnić stopę koślawą.
Kiedy wybrać się z dzieckiem do specjalisty?
Rodzic może przypuszczać, iż dziecko ma płaskostopie, jednak tylko odpowiedni specjalista od wad postawy zdiagnozuje właściwie problem. Jeżeli jednak zaobserwujemy powyżej przedstawione objawy płaskostopia albo coś nas niepokoi u dziecka to wówczas wybierzmy się z maluchem do specjalisty: ortopedy, fizjoterapeuty lub orto-podologa. Doświadczona osoba oceni właściwie ułożenie stopy. Podda ocenie także pracę stopy w trakcie chodzenia. W niektórych sytuacjach specjalista może badać również staw kolanowy, biodrowy lub całą postawę ciała. Kiedy zniekształcenia są spore może być zlecone wykonanie zdjęcia RTG
Ćwiczenia dla dzieci z płaskostopiem
Do ćwiczeń można wykorzystać sytuacje naturalne, które nie będą dodatkowym obciążeniem dla dziecka. Bardzo dobre efekty daje chodzenie boso po miękkim, nierównym podłożu – np. trawie, piasku, grubym oraz puszystym dywanie. Świetnym ćwiczeniem jest również maszerowanie po drobnych kamykach, muszelkach lub macie jerzyk. Wówczas dziecko odruchowo podkurcza palce, utrzymuje napięcie mięśni. Jeżeli maluch jeździ na rowerze to dobrze jest ustawić siodełko trochę za wysoko. Wówczas sięgając czubkami palców do pedałów dziecko zmusza mięśnie stóp do większego wysiłku. Wówczas dziecko musi przytrzymywać buty palcami i w taki sposób gimnastykuje stopy. Warto nauczyć dziecko kilku ćwiczeń wzmacniających mięśnie stopy oraz dopilnować, by wykonywało je regularnie. Jest to bardzo ważne, bo tylko i wyłącznie systematyczny oraz częsty trening przyniesie odpowiednie efekty. Najlepiej robić ćwiczenia w formie wspólnej zabawy. Należy je dostosować do wieku dziecka. Oto kilka przykładowych prostych propozycji ćwiczeń:
- chodzenie na palcach, piętach i zewnętrznych krawędziach stóp;
- zwijanie palcami rozłożonej na podłodze tkaniny (cienkiego ręcznika, wstążki) lub posuwanie się po podłodze „chodem gąsienicy” (dziecko podkurczając oraz prostując palce, tak jak gąsienica posuwa się do przodu do wyznaczonego miejsca) - jeżeli dzieci jest więcej to można urządzić wyścigi;
- chwytanie palcami stóp drobnych zabawek (piłeczek, klocków, plastikowych figurek), podrzucanie ich albo wkładanie do pudełka.
Najlepszym rozwiązaniem jest jednak dobranie konkretnych ćwiczeń dla potrzeb danego pacjenta po wcześniejszym badaniu. Będą one wówczas jeszcze bardziej efektywne.
Dobre buty, czyli najlepsza profilaktyka płaskostopia
Poza treningiem stóp bardzo ważne jest właściwe dobieranie butów. Tutaj warto kierować się kilkoma zasadami:
- Powinny być one ze skóry naturalnej albo z nieimpregnowanego lnu łączonego ze skórą, ponieważ zapewniają stopom właściwą wentylację. Plastik oraz inne sztuczne tworzywa nie mają takich właściwości.
- Podeszwa powinna być sprężysta i elastyczna. Tylko wówczas amortyzuje wstrząsy oraz nierówności podłoża. Chroni stopy przed urazami w czasie chodzenia po twardym podłożu.
- Przód powinien być na tyle szeroki, aby wszystkie palce mogły się w bucie swobodnie ułożyć i nie zachodziły na siebie.
- Niezależnie od tego, czy są to buty kryte, czy też sandały, powinny mieć sztywny zapiętek, który będzie trzymał piętę w prawidłowej osi.
- Wewnętrzna wkładka powinna być tak wymodelowana, aby odpowiadała naturalnym, fizjologicznym kształtom stopy.
Leczenie płaskostopia u dzieci
Leczenia płaskostopia czy koślawości u dzieci, tak jak już powiedziano powyżej, polega głównie na wykonywaniu prawidłowo dobranych ćwiczeń korekcyjnych oraz zastosowaniu odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego np. butów, prawidłowo wybranych lub wykonanych indywidualnie wkładek ortopedycznych. Czasami konieczna jest zmiana nawyków dziecka. Najlepsze efekty terapeutyczne osiągamy jeśli terapia jest właściwie zaprogramowana po uprzednim badaniu i uwzględnia zarówno ćwiczenia jak i odpowiednie zaopatrzenie. Warto zaznaczyć, iż nieodpowiednio dobrane wkładki zamiast pomóc mogą nawet spowodować zniekształcenie stopy. W leczeniu płaskostopia lub koślawości niezbędne mogą być też specjalnie wykonane oraz indywidualnie dopasowane buty ortopedyczne.
